Podróbki pojawiły się wraz z rozwojem światowych cywilizacji i pierwszymi formami handlu. Już wtedy „sprytni przedsiębiorcy”, bazując na niewiedzy konsumentów, oferowali produkty odbiegające od przyjętych w danym czasie standardów.

W ciągu całej historii handlu rynek podróbek rozrósł się do niewyobrażalnych rozmiarów i rozlał na wszystkich kontynentach, a dziś z trudem można wskazać obszary gospodarki, w których nieoryginalne towary nie występują.

Rynek towarów podrobionych w 2019 roku w Unii Europejskiej wyniósł aż 119 mld EUR, co stanowi do 5,8 % łącznego importu towarów do UE, a problem obrotem podróbkami w dużym stopniu dotyczy także rynku polskiego, gdzie łączna utrata dochodów ze sprzedaży wynosi rocznie aż 4,5 miliarda złotych.

Obrót towarami naruszającymi prawa własności intelektualnej w Polsce może być zwalczany na drodze postępowania cywilnego lub karnego, ale także w ramach procedur celnych na granicy. Postępowanie cywilne daje uprawnionemu możliwość domagania się m. in. zapłaty odszkodowania czy też wydania korzyści uzyskanych w związku z naruszeniem, a także zobowiązania do zniszczenia podrobionych towarów.

W przypadku walki z podmiotami zajmującymi się obrotem podróbkami w sposób zorganizowany często skuteczniejszym środkiem jest postępowanie karne. Wiąże się ono z mniejszymi kosztami po stronie poszkodowanych, gdyż ciężar zebrania dowodów może zostać przerzucony na organy ścigania, posiadające uprawnienia pozwalające na dotarcie do faktycznego sprawcy przestępstwa. Natomiast walka z podrobionymi towarami podróbkami na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej regulowana jest przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r., które określa procedury dotyczące działań organów celnych w przypadku towarów podejrzanych o naruszenie praw własności intelektualnej. Procedury te mają zastosowanie do przedmiotów o charakterze handlowym, natomiast nie są stosowane do towarów transportowanych przez granicę UE przez podróżnych w bagażu osobistym.

Oprócz ogólnoeuropejskich wytycznych i procedur, wiele państw w Europie wprowadziło dodatkowe regulacje mające pomóc im w walce z procederem handlu nieoryginalnymi towarami. Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii wprowadzono ochronę karną zarejestrowanych wzorów. W ramach tej regulacji uznaje się za osobę popełniającą przestępstwo, która w ramach prowadzonej działalności umyślnie kopiuje wzór, aby wytworzyć produkt identyczny z oryginałem lub produkt, którego cechy od niego różnią się jedynie niewielkimi i nieistotnymi szczegółami. Za popełnienie tego przestępstwa w Wielkiej Brytanii grozi kara grzywny lub pozbawienie wolności na okres nawet do 10 lat. Z kolei w Czechach w 2014 roku została wprowadzona uproszczona procedura niszczenia podróbek zajętych na rynku krajowym. Czeskie organy celne mogą podejmować działania nie tylko wobec podmiotów przejętych na granicy UE, ale również do tych już rozprowadzonych na rynku wewnętrznym.

Coraz częściej w walkę z podrobionymi towarami włączają się operatorzy platform e-commerce, a w szczególności Amazon, który jednocześnie skupia się na ochronie swoich sprzedawców przed nieuczciwymi kontrahentami, dostarczaniu sprzedawcom narzędzi pozwalających m.in. na bezpośrednie usuwanie z platformy podejrzanych ofert oraz współpracy z organami ścigania w celu uchwycenia oszustów i pociągnięcia ich do odpowiedzialności. Stworzony przez Amazon zespół Counterfeit Crimes Unit systematycznie przekazuje dowody organom prowadzącym postępowania karne, a także działając wspólnie z poszkodowanymi właścicielami marek, występuje przeciwko oszustom na drodze cywilnej. Tego rodzaju inicjatywy mogą przyczynić się do znacznej poprawy skuteczności w zwalczaniu handlu podrobionymi towarami.

Równie ważne jest prowadzenie szeroko zakrojonych działań informacyjnych i edukacyjnych dla wytwórców, przedsiębiorców i właścicieli marek. W związku z tym Amazon, wraz Konfederacją Lewiatan, organizuje jako partner strategiczny konferencję „Własność intelektualna w dobie zmian. Innowacje, kreatywność, ochrona”, skierowaną środowiska biznesowego. Podczas dwudniowego wydarzenia specjaliści i doświadczeni praktycy reprezentujący biznes, administrację i świat nauki będą dyskutować na temat zmian jakim poddawane jest prawo własności intelektualnej i co jest przyczyną tych zmian, a także z jakimi wyzwaniami muszą się obecnie mierzyć posiadacze praw oraz jak zapewnić skuteczną ochronę własności intelektualnej.

Konferencja odbędzie się w Warszawie w dniach 22-23 marca, ale będzie dostępne również w formie online.

Artykuł powstał na podstawie raportu DLA Piper „Jak skutecznie walczyć z procederem podróbkowym? - raport obrazujący sytuację w Polsce” (marzec 2022, niepublikowany).